Asker Ali Abiyev Email Asker Ali Abiyev FacebookEnglish - Türkçe - Русский - Azərbaycanca

Əsgər Əli Abiyev

Abiyev Tarazlı Kvadrat və Kublarının ixtiraçısı, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor Əsgər Əli Abiyevin rəsmi saytına xoş gəlmisiniz.

Asker Ali Abiyev Balanced Magic Cube Square

"Riyaziyyatdan başqa təbiətin harmoniyasını daha aydın izah edən bir elm sahəsi mövcud deyildir və sehrli kvadratlar isə elə bir güzgüdür ki, butun ilahi varlıqlara, hüdudsuz kainata və atomun quruluşuna xas olan simmetriyanı və həm də bunlardan geri qalmayan insan zəkasının dərinliyindəki sirri əks etdirir" - Pol Karus, alman filosofu

Vebmaster: Yusif Alizada

Müəlliflik hüququ © Yusif Əlizadəyə məxsusdur. Bütün hüquqlar qorunur.

Təhsil və Elmi İş

Abiyev Əsgər Əli Qulam oğlu, 28 iyun 1934-cü ildə Bakı şəhərində anadan olmuşdur. 1954-cü ildə orta məktəbi bitirdikdən sonra o, Azərbaycan Dövlət Universitetinin fizika-riyaziyyat fakültəsinə daxil olur. Ə.Abiyev 1957-1961-ci illərdə təhsilini M.V. Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin fizika fakültəsində davam etdirir. Təhsilini bitirdikdən sonra o Bakıya qayıdır və 1961-1963-cü illər ərzində Elmlər Akademiyasının Fizika İnstitutunda çalışır. 1963 cü ildə o, Moskvada İ.V. Kurçatov adına Atom Enerjisi İnstitutunda aspiranturaya daxil olur və 1966-cı ilədək orada nüvə tədqiqatı sahəsində islərini davam etdirir. 1966-cı ildə Ə. Abiyev yenidən Bakıya - EA-nın Fizika İnstitutuna qayıdır və 1969-cu ilədək orada çalışır.

Prof. Ə. Abiyev 1969-cu ildən EA-nın rəyasət heyətinin nəzdində yeni təsis olunmuş Radiasiya Problemləri Bölməsində (indiki AMEA -nın Radiasiya Problemləri İnstitutu) kiçik elmi işçi, böyük elmi işçi, 1976-cı ildən 1993-cü ilədək isə həmin İnstitutunun “Yarımkeçiricilərin Radiasiya Fizikası Laboratoriyası”nın müdiri vəzifəsində işləyir.

Ə. Abiyev 1993-2007-ci illərdə Türkiyənin müxtəlif elm ocaqlarında çalışır: 1993-2000-ci illərdə o, Ankara şəhərində Özel Yavuz Sultan Fen Lisesində və 2000-2007-ci illərdə isə Gaziantep şəhərinin Gaziantep Universitetinin riyaziyyat kafedrasında müəllimlik edir.

Əsgər Əli Abiyev 1970 və 1988-ci illərdə “Yarımkeçiricilər və dielektriklər fizikası” ixtisası üzrə dissertasiyalar müdafiə edərək, muvafiq olaraq fizika-riyaziyyat elmləri namizədi və elmlər doktoru alimlik dərəcələrini, 1990-cı ildə isə göstərilən ixtisas üzrə professor adını alır.

 

Əsas elmi nailiyyətləri aşağıdakılardır: İlk dəfə hazırlanmış xüsusi qurğu vasitəsiylə impulsla işləyən elektron sürətləndiricisində şüalanmış bəzi yarımkeçiricilərdə radiasiya qüsurlarının yaranması və onların yoxolma kinetikasını tədqiq etmiş və yarımkeçirici cihazların texnologiyasında ionlaşdırıcı şüaların tətbiqi üsullarını müəyyən etmişdir.

Sehrli Kvadratların və Kubların Kəşfi

1996-cı ildə Ə. Abiyev istənilən dərəcəli və istənilən ədədlərdən, eləcədə simvollardan ibarət Tarazlı (sehrli) kvadratlar və kublar yazmaq üçün alqoritm kəşf edir və onların elm və texnikada tətbiq olunma imkankarını araşdırır. Bu alqoritm optimal problemlərdə, kriptologiyada, gen mühəndisliyində, informasiya texnologiyasında və digər sahələrdə geniş perspektivlər aça bilər.

Eyni zamanda Abiyev, alqoritmi vasitəsilə D. Mendeleyevin kimyəvi elementlərin dövrü sistemi cədvəlində, elementlərin düzülüşünün qanunauyğunluğunu kəşf edir, bu cədvəldə yerləşən sonuncu elementin sıra sayını da təyin edir.

Digər Fəaliyyəti

Bu zamana qədər 115-dən cox elmi məqalənin, 5 müəlliflik şəhadətnaməsinin və patentlərin, o cümlədən “The Natural Code of Numbered Magic Squares” (Ankara, 1996) adlı kitabın müəllifidir.

2009-cu ildən bu günə kimi AMEA Radiasiya Problemləri İnstitutunun “Elektron sürətləndiricisi” elmi-təcrübi şöbəsinin rəisi vəzifəsini icra edir.

Abiyev müxtəlif vaxtlarda Bakı (Azərbaycan), Ankara, Antalya, Gaziantep, Sakarya, Van (Turkiyə), Barcelona (Ispaniya), Visbaden (Almaniya), Kazan (Rusiya), Ballarat (Avstraliya), Praqa (Çexiya), Porto (Portuqaliya) və başqa şəhərlərdə keçirilən beynəlxalq simpozium və konfranslara qatılır və orada məruzəçi kimi çıxış edir.

 

Webmaster: Yusif Alizada

Müəlliflik hüququ © Yusif Əlizadəyə məxsusdur. Bütün hüquqlar qorunur.

 

Sehrli kvadrat nədir?

1-dən n2-a qədər müsbət tam ədədlərdən yazılmış, və hər sətiri, sütunu və diaqonalındakı ədədlərin cəmi eyni ədədə - S = 0.5n (n2 + 1) bərabər olan n x n cədvələ n-dərəcəli sehrli kvadrat deyilir. S ədədi sehrli ədəd adlanır. Aşağıdakı proqram vasitəsilə siz istənilən dərəcəli Abiyev Tarazlı Kvadratını görə bilərsiniz:

Tarazlı Kvadratın dərəcəsini daxil edin:

Mən fizik olduğum halda, nə üçün sehrli kvadratlarla məşğul oldum?

Uşaqlıq illərində 3-cü və 4-cü dərəcəli sehrli kvadratları seçmə yolu ilə yazmışdım. Yüksək dərəcəli kvadların isə bu üsulla yazılmasının mümkün olmayacağını, və hətta, mövcud olmadığını diqqətə alaraq bu əyləncədən əl çəkmişdim. 50 ilə yaxın bir vaxtdan sonra (1995-ci il) Türkiyədə işlədiyim vaxt "Matematik Dünyası" jurnalında "Sehrli Kvadratlar" adlı adlı məqalə mənim diqqətimi çəkdi. Orada, sehrli kvadratların riyazi bir problem olduğu qeyd edilirdi. Bu məlumat mənim uşaqlıq illərindəki düşüncələrimi alt-üst etdi və bu problemin başqa bir riyaziyyatçı tərəfindən həll ediləcəyinə çox qısqandım. Bu riyazi problem istənilən dərəcəli sehrli kvadratı asanlıqla yazmaq üçün qayda tapmaqdan ibarət idi. 1996-cı il martın 3-də bu problemi həll etdim və bu alqoritmi kitabımda bəyan etdim.

Abiyev Tarazlı Kvadratları

1995-ci ildə dünyanın əsas kitabxanalarından sehrli kvadratlar haqqında əldə etdiyim məlumatları analiz etdikdən sonra belə qərara gəldim ki, bütün sehrli kvadratlar tarazlıdır. Yəni, bircinsli kvadrat lövhədə ədədlərə uyğun xanələrin mərkəzinə nöqtəvi kütlələr qoyduqda, belə sistemin kütlə mərkəzi kvadratın həndəsi mərkəzilə üst-üstə düşür.
Amma mənim sehrli kvadratlarım indiyədək yazılan bütün kvadratlardan müəyyən xüsusiyyətlərilə fərqləndiyinə görə, onları Abiyev Tarazlı Kvadratları adlandırdım. Qeyd edək ki, mənim alqoritmim istənilən dərəcəli və istilən ədələrdən (hətta simvollardan) sehrli kvadratlar yazmağa imkan verir.

Tarazlı Kvadratların əhəmiyyəti

Abiyev Tarazlı Kvadratlarının xarici görünüşü və ədələrin yazılışındakı qaydalar insanı heyran etməyə bilməz. Bu kvadratlar Pifaqorun ədədlər haqqında və Pol Karusun sehrli kvadratlar haqqında dedikləri dahiyanə sözlərə ən yaxşı nümunədir:

"Hər şey rəqəmdir." - Pifaqor
"Təbiətin harmoniyasını riyaziyyatdan daha aydın izah edən bir elm sahəsi mövcud deyildir və sehrli kvadratlar isə sehrli güzgü kimi hər şeydə, hüdudsuz kainatda, atomun quruluşunda və insan zəkasının dərinliyində mövcud ilahi nizamın simmetriyasını əks etdirir." - Pol Karus
Bu gün sehrli kvadratların yazılması problem deyil, problem onların elm və texnikanın müxtəlif sahələrinə tətbiqini tapmaqdan ibarətdir. Əgər siz hər hansı bir riyazi modeldə bu kvadratlardan istifadə etsəniz yeni elmi nailiyyətlər sizə nəsib olacaqdrır.

 

 

Sehrli kub nədir?

Sehrli kub serhli kvadratın 3-ölçülü ekvivalentidir. Yəni, tam ədədlərin n x n x n cədvəlində elə düzülüşüdür ki, hər sətrdə, sütunda və sırada, o cümlədən 4 fəza diaqonalında olan ədədlərin cəmi eyni bir ədədə - kubun sehrli sabitinə bərabərdir. Serhli kubun ədədləri 1, 2, ..., n3-dan ibarət olduqda, bu kvadratın sehrli sabiti S = 0.5n (n2 + 1) bərabərdir, n - sehrli kubun dərəcəsidir. Aşağıdakı proqram vasitəsilə siz istənilən dərəcəli Abiyev Tarazlı Kubunu görə bilərsiniz:

Tarazlı Kubun dərəcəsini daxil edin:

Latın kvadratı nədir?

Latın kvadratı m dəyişənlərin, x1, x2, …, xm m sətir və m sütuna elə düzülüşüdü ki, heç bir sətir və ya sütunda eyni dəyişən 2 dəfə təkrarlanmasın. Latın kvadratlarının sehrli ədədi Sn = 0.5n (n-1) bərabərdir. Latın kvadratları təcrübələrin düzənlənməsində, turnir planlaşdırmasında, və sehrli kvadrat və kubların yazılmasında istifadə olunur.
Sehrli kvadratı yazmaq üçün 2 Latın kvadratından istifadə olunur. Kub üfüqi (və ya 2 şaquli) müstəvilərlə n sayda kvadratlara ayrıla bilir. Sehrli kubda isə n saydakı bu kvadratların hər birini yazmaq üçün 3 Latın kvadratından istifadə etmək lazım gəlir. Sehrli kubun kvadratlarının hər xanəsindəki ədəd mk= Ak(i,j)n2 + Bk(i,j)n + Ck(i,j) + a0 düsturu ilə hesablanır. Ak, Bk, Ck - k-cı kvadratın uyğun olaraq, A, B və C Latın kvadratlarının (i, j) xanəsindəki ədədlər, a0 - başlangıc ədədi və n - sehrli kubun dərəcəsidir.
Beləliklə, sehrli kubu əldə etmək üçün əsas məsələ Latın kvadratlarını yazmaqdan ibarətdir. Abiyevin alqoritmi, başqa alimlərin kəşf etdiyi alqoritmlərdən fərqli olaraq, istənilən ədədlərdən rəngli tarazlı kub yazmağa imkan verir.
Qeyd edək ki, Abiyevin tarazlı kvadratı əldə etməl üçün kəşf etdiyi qraflı alqoritm tarazlı kub üçün çox qarışıq olduğuna görə, tarazlı kub yazmaq üçün Latın kvadratlarından istifadə edilmişdir.

Tarazlı kubların nümunələri
 Abiyev, nümunə üçün 5002 dərəcəli rəngli tarazlı kvadrat və 1001 dərəcəli rəngli tarazlı kub yazmışdır. Professor Abiyev Ağacanın təklif etdiyi a0 = √3, b = π, c = e, d = 3 + 4i sabitləri ilə 7 dərəcəli tarazlı kub yazılmışdır. Burada S= 7[√3 + 3 π + 3e + (3 + 4i)].

Bütün sual, istək, təklif və şikayətləriniz üçün Yusif Əlizadəyə müraciət edin:
yusifalizada@gmail.com
yusif@askeraliabiyev.com

Prof. Əsgər Əli Abiyevin özünə müraciət etmək üçün:
askeraliabiyev@hotmail.com (qeyd: araşdırma, iş, və ya digər mövzularda Yusif Əlizadəyə müraciət etməyiniz sizin ixtiyarınızdadır)

Webmaster: Yusif Alizada

Müəlliflik hüququ © Yusif Əlizadəyə məxsusdur. Bütün hüquqlar qorunur.